De eerste steen is (terug)geplaatst op de Valkenburgerstraat ter hoogte van nummers 11-15 in Amsterdam. Stadsdeelbestuurder mevrouw Lotte Terwel en de heer Jelle van den Braak, wiens oma een Van der Bokke was, onthulden de steen.
Het was zondag dringen op de versmalde stoep van de Valkenburgerstraat ter hoogte van nummers 11-15. Ondanks de regen gaven veel bewoners gehoor aan de uitnodiging van het bestuur van Hof 3 voor de samenkomst rond de (terug)geplaatste eerste steen. De terugplaatsing is een initiatief van VvE Markenhoven Hof 3, de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen en nazaten van de familie van de Bokke.
Onthulling
De teruggeplaatste steen markeerde de bouw, in 1931, van de enige Joodse wagenmaker in Amsterdam. De betrokkenen zijn allen in de vernietigingskampen omgebracht. De steen is wonder boven wonder gered door de nazaten van de Van der Bokke’s. Stadsdeelbestuurder mevrouw Lotte Terwel en de heer Jelle van den Braak, wiens oma een Van der Bokke was, onthulden de teruggeplaatste steen.
Samenkomst
Na de onthulling was er een samenkomst met toespraken, een drankje en een hapje.
Lotte Terwel, bestuurster stadsdeel Centrum, sprak de aanwezigen toe. Zij wees op de bewogen Joodse geschiedenis in de Buurt en wees ook op het project De Joodse Stad, waarbij de Universiteit van Amsterdam, het Joods Cultureel Kwartier (JCK) en de gemeente Amsterdam de handen ineen slaan om de geschiedenis van Joods Amsterdam een nieuw podium te geven en op een aansprekende manier terug te brengen in de stad.
Lotte: “Juist in deze ongelofelijk moeilijke tijden waarin haat en polarisatie in het publieke debat de boventoon lijken te voeren en verschillen worden uitvergroot, is het belang van het doorvertellen van verhalen uit de rijke geschiedenis van de Joodse Amsterdammers aan nieuwe generaties alleen maar groter geworden. Want dat antisemitisme hier in onze stad weer oprukt en zelfs tot geweld leidt, dat is onverteerbaar.”
Lotte gaf daarnaast aan dat met het terugplaatsen van deze gevelsteen we de herinnering aan de familie van der Bokke en hun klanten weer een klein beetje terugbrengen. Zij bedankte de familieleden die de steen al die jaren hebben bewaard. En bedankte ook de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen en de VVE Markenhoven. Zij hebben zich samen ingespannen dat de steen weer zichtbaar is.
Jelle van der Braak schetste de geschiedenis van de familie en de eerste steen. Mozes en Barend hadden op de Valkenburgerstraat een wagenmakerij. Dat bedrijf bestond al meer dan 50 jaar. Het was de enige Joodse (elektrische) wagenmakerij en smederij van Amsterdam. Op 6 september 1932 openden de broers op de nieuwe locatie de wagenmakerij. Op 21 januari 1931 werd daarvoor de eerste steen gelegd door hun dochters Engelina en Marie. Toen 10 en 5 jaar oud.
Van de grote familie van der Bokke zijn zeker 40 familieleden omgekomen in de oorlog. Een familielid, Emanuel (Manie) van de Bokke heeft de oorlog overleefd. Bijzonder is dat hij hier vlak bij een autobandenhandel had op het Waterlooplein 93.
Sloop
Na de oorlog werd de buurt gesaneerd. Van de wagenmakerij is nu niets meer te zien. Behalve de eerste steen. Die steen werd door zijn vader gered van de sloop. Die steen was bijzonder, want daar stonden de namen op van de dochters van Mozes en Barend. Nichtjes van de moeder van Jelle van der Braak.
Die steen is bij de familie gebleven. Toen daarvoor een nieuwe bestemming gezocht werd, kwam Jelle in contact met de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen (VVAG). Die vereniging vond dat de steen terug moest naar de oorspronkelijk plek. En zo geschiedde. De familie is blij met deze mooie bestemming voor deze eerste gevelsteen met zijn bewogen geschiedenis.
Er komt nog een gedenkplaatje bij de steen. Dat was helaas niet op tijd klaar.
