Op 9 december 2024 werden bij Nieuwmarkt 13 twee Stolpersteine geplaatst, op initiatief van de huidige bewoonster van de eerste verdieping.
Een mens is pas vergeten als zijn naam niet meer wordt genoemd
(citaat Talmoed)
Deze stenen zijn ter nagedachtenis aan de Joodse moeder en dochter die vanuit nr.13 éénhoog in 1943 gedeporteerd zijn en in Sobibor vermoord. Ook hun familieleden mogen niet worden vergeten.
Jeannette Roodfeld-Kleereko(o)per en haar dochter Sara
Jeannette Kleerekoper, geboren in 1890, was een dochter van Isaac Kleereko(o)per en Sara Salomon van Bever. Ze trouwde in 1917 met koopman Machiel Roodfeld, geboren 1891, zoon van Emanuel Roodfeld en Esther Spanjer. Machiel overleed in 1934. Ze hadden toen twee dochters: Esther (roepnaam Stella), geboren in 1918 en Sara, geboren in 1928. Het gezin verhuisde in 1936 van Kromboomssloot 45 naar Nieuwmarkt 13. Jeannette verdiende de kost als naaister.
Op 10 mei 1940, de dag van de Duitse inval in Nederland, stonden annonces in enkele kranten om de verloving op 12 mei aan te kondigen van Esther/Stella Roodfeld met Isaac/Jacques Kopee. Een dag later werd de uitnodiging herroepen: de receptie kon door de omstandigheden niet doorgaan. Zij trouwden in april ’42, woonden enkele maanden bij zijn familie in de Lepelstraat en verhuisden in juli naar de Sint Antoniesbreestraat 24, indertijd bij de hoek van de Klovenierssteeg. Sinds 1954 staat daar het (nu voormalig) postkantoor.
Jeannette en Sara werden op 12 maart ’43 naar kamp Vught overgebracht, op 24 mei naar Westerbork, en de volgende dag op transport gezet naar Sobibor. Daar werden zij allebei op 28 mei vermoord.
Het lot van Esther en Isaac
Esther Kopee-Roodfeld werkte vanaf 17 januari ‘38 als naaister in de Hollandia-Kattenburg fabriek. Op 11 november 1942 vond er een grote razzia plaats wegens vermeende sabotagepraktijken. Honderden medewerkers werden opgepakt en vervolgens overgebracht naar het bureau van de Sicherheitspolizei in de Euterpestraat. Het merendeel van hen was Joods, en van hen werden vervolgens ook de gezinsleden opgepakt. Zodoende kwamen Esther en Isaac op 14 november samen in Westerbork terecht, vanwaar ze met de hele groep van 826 personen, werknemers en hun gezinsleden, op 30 november op transport werden gezet naar Auschwitz. Esther werd daar net als de meeste anderen op 3 december ’42 vermoord. Isaac overleed 31 maart of mei ’44 (bronnen verschillen), “ergens in Midden-Europa”.
Esther’s naam wordt genoemd op de lijst van de Hollandia-Kattenburg werknemers/slachtoffers in het “Boek der tranen”. De lijst staat online, met foto’s en enige persoonlijke informatie, te vinden op de website Herdenking Hollandia Kattenburg. In Amsterdam-Noord, op de kruising IJplein en Hollandia Kattenburgpad staat het herdenkingsmonument met de namen.
Online staat ook de documentaire over de familie Kattenburg en hun bedrijf uit de serie Andere Tijden.
Slagerij Jakobs
Het gezin Roodfeld was in die tijd niet het enige Joodse gezin op Nieuwmarkt 13. Op de benedenverdieping was vanaf april 1940 de slagerij met woning van Benjamin Jakobs gevestigd. Hij is met zijn vrouw en hun drie dochters in 1943 ondergedoken. Na de oorlog woonden ze elders in Amsterdam, maar de slagerij kwam terug op de Nieuwmarkt tot 1963/64 toen de beroemde zaak van Sal Meyer er begon. De jongste dochter, Olga Jakobs, heeft haar verhaal gedaan op https://www.joodsmonumentzaanstreek.nl/jakobs-olga/ (klik voor het hele verhaal op het eind ook op “lees meer”). Zij vertelt onder meer hoe de slager aan deportatie trachtte te ontkomen door grote pro-Hitler posters op het winkelraam te hangen. Het werkte.
De families Kleereko(o)per en Roodfeld
Jeannette Kleerekoper kwam uit een gezin van minstens 9 kinderen, enkele jong gestorven. Haar broers en zussen die in het begin van de oorlog nog leefden:
Rosette | 1881 | Trouwde in 1902 met Joseph van Ullem, en vertrok niet lang daarna naar Boston, VS. |
Duifje | 1882 | Trouwde met Simon Reiss, vertrok in januari 1940 met man en kinderen naar New York. Getrouwde dochter volgde met man en kind 22 april 1940. |
Eva | 1885 | Trouwde met Bernard Visser. In ’42 Bernard en een zoon met diens vrouw dood in Auschwitz. In ’43 Eva en de andere zoon en diens vrouw in Sobibor. |
Abraham | 1886 | Trouwde met Dientje Roodfeld, zus van Machiel, wijlen echtgenoot van Jeannette. Beiden met dochter Selina dood in Auschwitz. Hun andere dochter Esther met echtgenoot in Sobibor. |
Salomon | 1888 | Trouwde in 1913 met Anna Drukker. Zij was een nichtje van vishandelaar Abraham Drukker die tussen ongeveer 1906 en 1923 zijn bedrijf had op Nieuwmarkt 13. Het gezin van Salomon en Anna woonde in Utrecht. Waarschijnlijk ondergedoken. Beiden overleden in Utrecht, Salomon in 1967, Anna in 1984. |
Juda | 1892 | Trouwde met Eva de Haan. Samen met hun kind Jo dood in Sobibor. Zoon Izak en diens vrouw in Auschwitz. |
Machiel Roodfeld kwam uit een gezin van rond 6 kinderen, bij begin oorlog waren nog enkelen in leven:
Dientje | 1882 | Zie Abraham Kleerekooper |
Isaac | 1884 | Trouwde met Jansje Roos. Beiden gingen op hetzelfde transport van Westerbork naar Sobibor als Jeannette en dochter Sara, en kwamen daar op dezelfde dag om. |
Ceremonie
Na de plaatsing van de stenen werd een korte ceremonie gehouden. De vertegenwoordiger van de Stichting Stolpersteine las de namen van de stenen voor. Susan Hamaker vertelde iets over de geschiedenis van het pand, de Joodse winkeliers in het verleden, Jeannette, Sara, en de families Roodfeld en Kleereko(o)per.
Tot slot droeg Nieuwmarktbewoner en beeldend kunstenaar Johanna de Haan haar ontroerende gedicht ‘terugwerkende kracht’ voor.
Susan Hamaker
Loes Buisman
Bronnen: Stadsarchief Amsterdam, archiefkaarten, woningkaarten en bevolkingsregisters; Arolsen Archive. Zie ook joodsmonument.nl
terugwerkende kracht
nu we de beelden hebben gezien
het verzamelen voor transport op het perron
één koffer per persoon
nu we weten waar al die oude jurken vandaan komen
van wie ze zijn geweest, de jurken die wij altijd dragen
dragen we hun onze schoonheid op
dromen we onze dromen voor hen en de dromen
die zij in hun jurken naaiden, strassen we het kant
van de kapotte kraagjes die ze nooit meer
heel kunnen maken, weer in model
zijn we op ons mooist in de jurken
waarin zij zijn geweest
leven we de vreugde die zij niet meer konden leven
we dragen onze kinderen voor de kinderen
die ze niet konden dragen
we slaan hun hartslag
onze tranen vloeien in de stroom
die zij huilden voor een verdriet dat niet te lenigen is
we dragen de jurken van de vermoorde vrouwen
tot op de draad
